Projektowanie toalet – krok po kroku

Projektowanie toalet to znacznie więcej niż te normy i przepisy

Mam ogromne szczęście, realizując projekty budynków komercyjnych oraz obiektów użyteczności publicznej, pracować z bardzo świadomymi inwestorami. Najczęściej powtarzane hasła przewodnie, którymi określają swoje wytyczne, to: funkcjonalność, ergonomia, bezpieczeństwo, trwałość, komfort, ekologia, estetyka oraz reprezentacyjność. Muszę przyznać, że ogromnie mnie to cieszy. To wyraz troski o ludzi, którzy będą z tych przestrzeni korzystać oraz coraz większej dbałości o estetykę przestrzeni publicznej.

Jak wiadomo, toalety nie są pomieszczeniami, o których inwestorzy i użytkownicy obiektów użyteczności publicznej myślą w pierwszej kolejności. Znacznie różni się to od mojego podejścia, ponieważ jako architekt traktuję je na równi z pozostałą projektowaną przestrzenią. Wychodzę z założenia, że aby projekt spełniał wszystkie wytyczne inwestora, należy zwrócić uwagę na znacznie więcej aspektów niż jedynie te, które regulują przepisy.

W dalszej części opowiadam o obowiązkowych aspektach, które powinien wziąć pod uwagę architekt. Zarówno określonych przepisami, jak i tych, które w naszym biurze bierzemy pod uwagę, aby sprostać wysokim wymaganiom użytkowników oraz inwestorów chcących na nie odpowiedzieć.

Podstawę do projektowania przestrzeni użyteczności publicznej, w tym toalet, stanowi szczegółowe zdefiniowanie funkcji, jaką będzie pełniła przestrzeń, oraz liczby i płci osób, które docelowo mają z niej korzystać. To niezwykle ważne, ponieważ właśnie od tego zależy stworzenie układu funkcjonalnego, którego częścią jest adekwatna do potrzeb liczba toalet.

Ile toalet zaprojektować?

Przepisy obligują inwestorów do zapewnienia jednej misy ustępowej i jednego pisuaru w toalecie publicznej na każdych 30 mężczyzn oraz jednej misy na każde 20 kobiet.

Co z toaletami koedukacyjnymi?

Obecnie, zgodnie z przepisami, toalety koedukacyjne mogą być zaprojektowane dla obiektów, w których liczba użytkujących je osób wynosi mniej niż 10.

Najprawdopodobniej przepisy w tej kwestii ulegną zmianie ze względu na szacunek dla osób  LGBT+. Wiele firm już teraz, urządzając swoje biura, wprowadza do swoich przestrzeni toalety koedukacyjne.

Dostrzegam w tym trendzie niewątpliwe zalety. Wydaje mi się, że zastosowanie toalet koedukacyjnych w przestrzeniach publicznych skłania do większej wrażliwości i troski o inne osoby oraz do zauważania i akceptowania różnic związanych z płcią oraz różnorodnością w ogóle. Dzięki temu może także wzrosnąć świadomość troski o higienę. Osoby użytkujące toalety koedukacyjne mogą być bardziej zmotywowane, by dbać o wspólną przestrzeń. Z kolei wzrost świadomości sprzyja otwartości i komfortowemu użytkowaniu takich toalet w miejscach publicznych.

W którym miejscu umieścić toaletę?

Umiejscowienie to kolejna szczególnie ważna kwestia w przypadku dużych budynków. Wejście do toalety w budynkach użyteczności publicznej projektujemy bezpośrednio z dróg komunikacji ogólnej. Ponadto od każdego miejsca pracy/wykonywania czynności związanych z działaniem obiektu, odległość do toalety nie może być większa niż 75 m, a w przypadku zakładu pracy chronionej, gdzie zatrudnione są osoby niepełnosprawne, odległość ta – zgodnie z przepisami BHP – nie może przekroczyć 50 m.

Czy toalety muszą być zapewnione na każdej kondygnacji?

Toalety w budynkach użyteczności publicznej, do której zaliczają się również biura i budynki komercyjne, powinny znajdować się na każdej kondygnacji. Odstępstwo od tego przepisu jest możliwe, gdy ilość osób pracujących na danej kondygnacji jest mniejsza niż 10 – wówczas dopuszcza się umiejscowienie toalet na kondygnacji sąsiedniej (wyższej lub niższej).

Pomieszczenie izolujące ustępy

To wymóg. Toalety w obiektach publicznych powinny zostać wyposażone w pomieszczenie izolujące od pomieszczenia z ustępami. W pomieszczeniu tym powinna znajdować się minimum jedna umywalka na trzy misy ustępowe.

W większości przypadków przepisy nakazują doprowadzenie do umywalek ciepłej wody, choć dla niewielu wybranych sposobów użytkowania wystarczy zimna.

Drzwi prowadzące do pomieszczenia izolującego ustępy oraz drzwi łączące je z dalszą częścią ustępu powinny zamykać się samoczynnie i mieć odpowiednią szerokość.

Szerokość drzwi wejściowych musi wynosić minimum 90 cm, a drzwi do kabin ustępowych –minimum 80 cm. Wejście do kabiny dla niepełnosprawnych powinno wynosić min. 90 cm.

Wysokość pomieszczeń

W przypadku nowoczesnych budynków biurowych temat minimalnej wysokości pomieszczeń, jakie powinny mieć toalet publiczne, nie przysparza wielu problemów. Wszystkie pomieszczenia zazwyczaj są znacznie powyżej minimalnej dla tego typu pomieszczeń wysokości 2,5 metra.

Rzecz nabiera wagi w projektach, gdy w grę wchodzi zmiana sposobu użytkowania budynków. Wtedy warto pamiętać, że przepisy dotyczące wysokości istnieją i zawczasu  powinniśmy zapewnić realizację inwestycji zgodnie z normami.

Jedynie dla toalet publicznych zlokalizowanych w piwnicy, suterenie lub na poddaszu normy dopuszczają wysokość 2,2 m.

Zawór czerpalny z wężem oraz wpust w podłodze

W toaletach publicznych, w których znajduje się minimum jeden pisuar lub minimum 4 kabiny ustępowe, ze względów sanitarnych, przepisy obligują do zastosowania zaworu czerpalnego ze złączką do węża oraz wpustu kanalizacyjnego podłogowego z syfonem.

Ściany i podłogi

Aby zapewnić bezpieczeństwo użytkownikom, powinniśmy zwrócić szczególną uwagę na to, aby posadzka i ściany były łatwo zmywalne i nienasiąkliwe, a dodatkowo pamiętać o zaprojektowaniu nieśliskiej posadzki.

Na szczęście na rynku funkcjonuje wiele certyfikowanych rozwiązań, zapewniających sprostanie przepisom i normom. Jednak, co najważniejsze, są to rozwiązania, dzięki którym użytkownicy mogą korzystać z przestrzeni sanitarnych w bezpieczny sposób. Warto w tym miejscu dodać, że dla powierzchni, w których obciążenie na zużycie jest wielokrotnie większe niż w przestrzeniach prywatnych, stosuje się materiały o podwyższonym poziomie ścieralności i twardości.

Wentylacja

Istnieją wymagania w zakresie efektywności wentylacji dla pomieszczeń, w których znajdują się toalety. Są one zależne od ilości mis ustępowych i pisuarów i wynoszą odpowiednio 50 m3/h i 25 m3/h na każde urządzenie.

Powyższe dane jednoznacznie pokazują, że projektowanie toalet tworzy składową część całego projektu wielobranżowego budynku i nie może odbywać się bez odniesienia do całości projektu.

Bywa, że stworzenie planu przestrzennego, zwłaszcza dla inwestorów chcących maksymalnie (blisko granicy określonych norm), wykorzystać przestrzeń, wymaga sporo pracy i pomysłowości.

Oznakowanie toalet publicznych

Tą częścią projektu zajmują się specjaliści, a dokładniej – graficy od systemu informacji wizualnej. Dla użytkowników najważniejsze jest, aby oznakowanie było widoczne z daleka oraz, by symbole i piktogramy jednoznacznie wskazywały lokalizację i drogę dojścia do toalet.

Z doświadczenia wiem, że warto zadbać o to, by graficy – poza walorami estetycznymi – wzięli pod uwagę również osoby o słabszym wzroku. Oznakowanie powinno być więc odpowiednio duże, w kontrastowych kolorach oraz umiejscowione w dobrze oświetlonych miejscach (lub podświetlone).

Instrukcje, informacje reklamy

Toalety publiczne to także miejsca, w których można zobaczyć nie tylko różnego rodzaju instrukcje, lecz także reklamy. Sporym wyzwaniem jest to, by wnosiły one jednocześnie wartość merytoryczną i estetyczną do końcowego efektu projektu.

Jakość w toaletach publicznych

Aby toaleta użytkowana setki, tysiące i więcej razy zachowywała nienaganny wygląd wraz z upływem czasu, oraz by przez cały ten okres spełniała sanitarne wymagania użytkowników, proponujemy inwestorom wykorzystanie materiałów najwyższej jakości.

Takie kryteria spełnia większość materiałów naturalnych, takich jak: kamień, szkło, metale, ceramika, nowoczesne elementy kompozytowe o podwyższonych walorach wytrzymałościowych czy odpowiednio zabezpieczone drewno. Warto pamiętać, że wszystkie materiały w budynkach użyteczności publicznej muszą odznaczać się podwyższonym stopniem niepalności, określonymi przepisami dla różnych funkcji.  Na rynku funkcjonuje wiele firm dostarczających takie produkty i dbających o to, by każdy z nich odznaczał się odpowiednim dla tego typu realizacji certyfikatem.

Technologia

Projektując obiekty użyteczności publicznej w biurach, mamy na uwadze również to, że wciąż (choć da się zauważyć pozytywną zmianę) troska o mienie publiczne nie dorównuje dbałości o własność prywatną. To ważny argument za tym, by poza materiałami trwałymi, rozważyć zastosowanie elementów bezdotykowych, takich jak: automatyczne włączniki spłukiwania, baterie uruchamiane na czujnik, elektroniczne dozowniki na mydło, a także wydajne suszarki do rąk.

Wszystkie te urządzenia wymagają uwzględnienia ich w projekcie wykonawczym i zapewnienia odpowiednich podłączeń i instalacji. W niektórych przypadkach wskazane jest podejmowanie decyzji i wybór konkretnych urządzeń już na koncepcyjnym etapie projektowania.

Zastosowanie nowoczesnej technologii i urządzeń automatycznych ma wiele dodatkowych zalet. Podnosi komfort i bezpieczeństwo higieniczne, znacząco wpływa na ekologię i ochronę środowiska poprzez zmniejszenie zużycia wody, ilości detergentów i papieru. Dodatkowo ułatwia sprzątanie, a więc oszczędza czas serwisu czyszczącego i ponoszone koszty na tę usługę. Podnosi także prestiż inwestycji i wpływa na wizerunek odpowiedzialnych za nią instytucji.

Zdarza się, że inwestorzy decydują się również na zastosowanie głośników z muzyką, która umila czas, nie zapominając o ważnej dla intymności akustyce pomieszczenia.

Ekologia

Wzrost troski o ekologię ma swoje odzwierciedlenie w wartości nieruchomości, która stosuje rozwiązania prośrodowiskowe. Wprowadzona certyfikacja budynków pod kątem ekologiczności, LEED oraz BREEAM znacząco wpływa na wizerunek inwestora – coraz więcej osób zwraca uwagę na rozwiązania, jakie w tym zakresie stosują poszczególne instytucje. Oczywiście przekłada się to także na atrakcyjność obiektu i jego wyższą cenę. Ten aspekt ma duże znaczenie dla rynku wtórnego obiektów biurowych.

Biorąc pod uwagę powyżej opisane aspekty w projektowaniu części wspólnych obiektów użyteczności publicznej, w tym toalet, zauważam, że coraz więcej uwagi współpracujący z nami inwestorzy przykładają do estetyki i designu. Łazienki to przecież miejsca, które – poza spełnianiem swojej podstawowej funkcji – mogą być nowoczesne i eleganckie. Bardzo pomocne okazują się dopracowane przez projektantów i świetnie wykonane elementy wyposażenia, na które inwestorzy coraz częściej chcą przeznaczać część swojego budżetu, ponieważ tak jak my są w stanie dostrzec w tym wartość. Jestem za to wdzięczna zarówno jako architekt, jak i zwyczajny użytkownik przestrzeni publicznych.

Kilka wskazówek, o których warto pamiętać, by uniknąć błędów projektowych i wykonawczych:

1. Rozmieszczenie urządzeń w taki sposób, by zminimalizować zachlapania (gdy suszarki do rąk, lub dozowniki na ręczniki są zbyt oddalone od umywalek, droga pomiędzy nimi narażona jest na większe zachlapania i zabrudzenia);
2. Zapewnienie przestrzeni na rzeczy osobiste;
3. Montaż wieszaków na kurtki, torebki, kaski;
4. Bezkolizyjne otwieranie drzwi, tak by osoby korzystające z umywalki, dozowników, suszarek nie były narażone na uderzenie drzwiami przez innych użytkowników;
5. Dobór wysokiej jakości materiałów wykończeniowych. Przedwczesne zużycie często utrudnia, a nawet uniemożliwia zachowanie najwyższego poziomu czystości;
6. Instalacja wysokiej jakości dozowników na mydło (kapiący dozownik to dodatkowe utrudnienie w sprzątaniu i niski poziom estetyki);
7. Odpowiedni dobór wielkości umywalek oraz przeznaczonej do nich armatury. Niewłaściwie dobrane (zbyt niskie lub zbyt wysokie) generują dużą ilość zachlapań na podłodze i ścianach i tym samym potrzebę częstszego sprzątania;
8. Zapewnienie  odpowiedniego oświetlenia, z uwzględnieniem regulacji temperatury barwowej i natężenia światła.

Tekst zredagował Konrad Jóźwiak