Bezpieczne przejście

O regulacjach prawnych

Ochrona przeciwpożarowa budynków to pojęcie bardzo szerokie. Jej ramy prawne wyznaczają: Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. z 2022 r. poz. 2057) oraz — na podstawie art. 13 ust. 1 i 2 wspomnianej ustawy — Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. 2023 poz. 822 — Obwieszczenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 marca 2023 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów).

Rodzaje urządzeń przeciwpożarowych

Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o urządzeniach przeciwpożarowych — należy przez to rozumieć urządzenia (stałe lub półstałe, uruchamiane ręcznie lub samoczynnie) służące do zapobiegania, wykrywania i zwalczania pożaru lub ograniczania jego skutków, a w szczególności: stałe i półstałe gaśnicze oraz zabezpieczające, inertyzujące, wchodzące w skład dźwiękowego systemu ostrzegawczego i systemu sygnalizacji pożarowej, w tym sygnalizacyjno-alarmowe, odbiorcze alarmów pożarowych i odbiorcze sygnałów uszkodzeniowych, oddymiające, zabezpieczające przed powstaniem wybuchu i ograniczające jego skutki, instalacje oświetlenia ewakuacyjnego, hydranty wewnętrzne i zawory hydrantowe, hydranty zewnętrzne, pompy w pompowniach przeciwpożarowych, przeciwpożarowe klapy odcinające, kurtyny dymowe oraz drzwi, bramy i inne zamknięcia przeciwpożarowe, jeżeli są wyposażone w systemy sterowania, przeciwpożarowe wyłączniki prądu oraz dźwigi dla ekip ratowniczych. Tyle o urządzeniach mówi definicja zawarta w akcie prawnym. Z pewnością  z całej gamy wymienionych w rozporządzeniu, każdy ich rodzaj zasługuje na osobny artykuł, jednak w tym tekście  skupimy się na drzwiach przeciwpożarowych.

Jakie wyróżniamy drzwi przeciwpożarowe?

Dlaczego skupiamy uwagę właśnie na drzwiach przeciwpożarowych? Ano dlatego, że jest to temat bliski autorowi, który w pracy z nimi spędził 15 lat swojego zawodowego życia – jako przedstawiciel handlowy, key account manager, doradca techniczno-handlowy czy kierownik projektu w firmach wykonawczych dostarczających na budowy ten właśnie rodzaj asortymentu wraz z usługą montażu.

No dobrze – ale czym w zasadzie drzwi (w tym przeciwpożarowe) są? Otóż jest to nic innego jak ruchoma przegroda (zazwyczaj pionowa), element zamykający otwór w ścianie budynku, wraz z konstrukcją niezbędną do ich zamocowania. Stosowane w budynkach zamykają otwory służące do przechodzenia pomiędzy pomieszczeniami. Drzwi występują w wielu odmianach, a podział na nie zależy  od miejsca montażu bądź od pełnionych funkcji. W związku z tym rozróżniamy np.: drzwi zewnętrzne (zamontowane w ścianach zewnętrznych budynków) oraz drzwi wewnętrzne (zamontowane w ścianach wewnętrznych).

Natomiast pod kątem odporności ogniowej rozróżniamy drzwi bezklasowe (bez odporności ogniowej) oraz drzwi przeciwpożarowe. Te z kolei są oznaczane literami i cyframi (EIxx), co stanowi informację o ich klasie. I tak litera „E” określa szczelność ogniową w czasie, w ciągu którego płomienie nie mogą objąć drzwi na dłużej niż 10 sekund; litera „I” oznacza izolacyjność ogniową, wyrażaną w minutach. W ciągu danego czasu nieogrzewana strona nie może osiągnąć temperatury wyższej niż 140 stopni. Do kompilacji liter dodawane są cyfry określające czas w minutach.

Drzwi oznaczone są więc symbolami umieszczonymi na trwałym ich oznakowaniu, np. na tabliczkach znamionowych, takimi jak np.: EI30, EI60, EI120, z których możemy wyczytać, że nasze drzwi zachowują odporność ogniową  (zależnie od klasy) odpowiednio przez 30, 60 lub 120 minut. Możemy również spotkać  oznaczenie „S200” dodane do określonej klasy odporności ogniowej, gdzie klasa S200 informuje, przez ile minut drzwi zachowają dymoszczelność. Klasa odporności ogniowej EI – zależnie od metody badania temperatury w trakcie testów przeprowadzanych przez jednostki notyfikowane (w Polsce jest to Zakład Badań Ogniowych Instytutu Techniki Budowlanej) – może wystąpić w wariancie EI1xx lub EI2xx. W naszym kraju z reguły certyfikuje się drzwi w klasie EI2xx, kiedy klasa EI1xx (bardziej restrykcyjna metoda badania temperatury) stosowana jest np. w Niemczech.

Elementy składowe drzwi przeciwpożarowych

Z czego  nasze drzwi tak naprawdę się składają? Przechodzimy przez nie bezrefleksyjnie dziesiątki razy dziennie, nie zastanawiając się, czym tak naprawdę są. W końcu wydaje się to nam oczywiste – kiedy chcemy przedostać się z jednego pomieszczenia do drugiego , musimy przez nie przejść. Czasem są one drewniane, innym razem stalowe, niekiedy o konstrukcji aluminiowo-szklanej, czasami jeszcze z innych materiałów. Ale wszystkie z nich mają pod względem konstrukcji te same cechy wspólne.

Aby drzwi spełniały swoje funkcje, muszą składać się ze skrzydła drzwiowego (lub skrzydeł – w przypadku drzwi dwuskrzydłowych), ościeżnicy umożliwiającej montaż w ścianie, zawiasów, progu (w przypadku drzwi zewnętrznych lub antywłamaniowych), zamków, okuć (np. klamek lub dźwigni panicznych). Jako wyposażenie mogą (a w przypadku drzwi przeciwpożarowych zawsze) pojawić się samozamykacze, pozwalające na samozamykanie się drzwi tak, by nie pozwolić na przedostanie się pożaru poprzez zamknięcie ogniowe. Przyznany mi przez redakcję limit znaków niestety nie pozwala na szczegółowe zagłębienie się w niuanse konstrukcyjne, więc wybaczcie, Drodzy Czytelnicy, że skupię się tylko na drzwiach przeciwpożarowych.

Ościeżnica takich drzwi, bez względu na jej rodzaj (kątowa – narożna, blokowa czy obejmująca) wykonana jest z reguły jako stalowa, choć w przypadku drzwi drewnianych przeciwpożarowych na rynku spotykane są już rozwiązania z ościeżnicą z MDF nasączoną impregnatem, pozwalającym na certyfikowanie drzwi z taką ościeżnicą, np. w klasie EI230. Skrzydło drzwiowe – czy to drzwi drewnianych, czy stalowych – wypełnione jest wkładem pozwalającym na certyfikację w klasie odporności ogniowej. W przypadku klasy EI230 z reguły jest to twarda wełna mineralna o gęstości np. 120 lub 160 kg/m3 (zależnie od producenta), w przypadku klasy EI260 będzie to np. wkład sandwichowy – gdzie warstwy wełny mineralnej będą przełożone płytą gipsową. W przypadku drzwi przeciwpożarowych o konstrukcji aluminiowo-szklanej ościeżnica zostanie wykonana z systemowego profilu aluminiowego z wkładem gipsowym, a konstrukcja skrzydła również z profilu z wkładem gipsowym, wypełnienie stanowi wówczas szkło przeciwpożarowe o odporności ogniowej adekwatnej do deklarowanej odporności całej konstrukcji.

Pozostałe funkcje drzwi przeciwpożarowych:

W niniejszym artykule nie omówię szczegółowo innych funkcji drzwi. To temat na osobny artykuł.  Mam tu na myśli zwłaszcza funkcję ewakuacyjną (czyli drzwi wyposażone w zamki paniczne oraz właściwe dla tej funkcji okucia — klamki i dźwignie dobrane na podstawie właściwych norm — PN-EN 179 oraz PN-EN 1125) czy też  napowietrzania, kiedy drzwi napowietrzające wyposażone w siłownik (siłowniki) do napowietrzania biorą udział w procesie oddymiania klatek schodowych.

Kolejną ważną kwestią dotyczącą  drzwi, w tym przeciwpożarowych, jest  dobór odpowiednich rozwiązań dla konkretnego obiektu. To akurat domena biur projektowych, które już na etapie projektu dobierają rozwiązania odpowiednie do charakteru budynku oraz funkcji, jakie muszą spełniać drzwi w konkretnych lokalizacjach (oddzielenie ppoż., ewakuacja, napowietrzanie). Oprócz omówionych wcześniej klas odporności ogniowej należy wziąć pod uwagę normę PN-EN 1192, określającą klasy wytrzymałości mechanicznej oraz klasy i kategorie użytkowania. Rzecz w tym, by drzwi pod względem deklarowanej przez producentów klas wytrzymałości mechanicznej były odpowiednio dobrane do warunków użytkowania. Norma wprowadza 4 klasy i kategorie użytkowania – od warunków użytkowania lekkich lub średnich (klasa 1-2) do warunków bardzo ciężkich (klasa 4). Zainteresowanych po szczegóły zapraszam do lektury normy.

Drzwi przeciwpożarowe w budynku — wprowadzenie do obrotu

W związku z wymaganiami prawnymi (zarówno polskimi, jak i europejskimi), drzwi należy wprowadzić do legalnego obrotu. Tutaj zastosowanie ma kilka aktów prawnych, zarówno europejskich, jak i opartych o nie przepisów krajowych, np. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie krajowych ocen technicznych (Dz.U. z 2016 r., poz. 1968), w oparciu o które jednym z dokumentów dopuszczających drzwi do obrotu na terenie Rzeczpospolitej Polskiej jest wydawany przez Instytut Techniki Budowlanej dokument – Krajowa Ocena Techniczna. Innym dokumentem jest deklaracja właściwości użytkowych (DWU) – wystawiana dla wyrobów budowlanych znakowanych znakiem CE podlegających rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego I Rady w sprawie wyrobów budowlanych – CPR – 305/2011.

Drzwi wyprodukowane i dopuszczone do obrotu musimy jeszcze zamontować. Montaż, zwłaszcza w przypadku drzwi przeciwpożarowych, ma wielkie znaczenie i powinien być wykonywany przez autoryzowany przez producenta personel na podstawie instrukcji montażu lub Dokumentacji Techniczno-Ruchowej (DTR), w których to dokumentach producenci określają technologię montażu i wskazują jakich materiałów montażowych można lub należy użyć. Materiały te powinny być certyfikowane wraz z drzwiami w trakcie badania w Zakładzie Badań Ogniowych Instytutu Techniki Budowlanej. Bardzo częstym błędem montażystów jest używanie materiałów niewskazanych w DTR lub instrukcjach montażu, za to „z atestem”. I tu warto wziąć pod uwagę bardzo ważny niuans, który często umyka montażystom – do montażu drzwi, zwłaszcza przeciwpożarowych, należy stosować łączniki wskazane przez producenta, podobnie jak np. piany montażowe. To, że dana piana ma „atest” pozwalający na montaż drzwi ppoż., nie oznacza, że można ją stosować do konkretnych drzwi, jeśli – kolokwialnie rzecz ujmując – wraz z drzwiami nie uzyskała pozytywnego wyniku badań w Zakładzie Badań Ogniowych Instytutu Techniki Budowlanej i w związku z tym nie została  wymieniona przez producenta drzwi w DTR jako możliwa do zastosowania do montażu danego produktu.

Kilka słów o liderach — producenci i dystrybutorzy

Na polskim rynku obecna jest na tyle szeroka gama producentów lub dystrybutorów drzwi przeciwpożarowych, że nie sposób wymienić ich wszystkich. Pozwólcie, że wspomnę wybiórczo i subiektywnie o niektórych z nich. Jednym z pierwszych producentów drzwi przeciwpożarowych obecnych na polskim rynku była firma Mercor z produktem mcr Alpe. Celowo go wymieniam, ponieważ  to właśnie od niego zaczęła się w 2008 roku moja przygoda w branży. W roku 2013 Mercor sprzedał część swojego biznesu, w tym dział oddzieleń przeciwpożarowych grupie Assa Abloy i dziś drzwi mcr Alpe oferowane są na rynku przez firmę Assa Abloy Mercor Doors. Marka Mercor była na rynku na tyle silna, że nowy właściciel postanowił ją utrzymać.

Innym zasługującym na uwagę polskim producentem jest powstała w 2017 roku firma DFM Doors, co warte podkreślenia oparta na kadrze specjalistów z długoletnim doświadczeniem w branży. Równie bogaty know-how i doświadczenie łączy też zespół DFM Polska – spółki handlowej, która oferuje na rodzimym rynku produkty marki DFM, zapewniając jednocześnie kompleksową obsługę inwestycji budowlanej – od doradztwa na etapie projektowania konkretnych rozwiązań po montaż drzwi w obiekcie i długofalową opiekę serwisową. Warto dodać, że DFM to marka innowacyjnych rozwiązań, jeśli chodzi o drzwi i bramy przeciwpożarowe. DFM Doors jest jedynym na naszym rynku producentem, który oferuje drzwi stalowe w ościeżnicy aluminiowej, charakteryzujące się najwyższymi parametrami trwałości i wytrzymałości mechanicznej, różnorodnymi klasami odporności ogniowej, a przy tym wyjątkową estetyką i łatwością montażu. Przeciwpożarowe drzwi stalowe w klasach odporności EI30, EI60 oraz EI120, które można znaleźć w ofercie DFM Doors, posiadają Europejską Aprobatę Techniczną (ETA) i są znakowane znakiem CE.

Innym wartym uwagi  podmiotem zdobywającym coraz więcej miejsca na polskim rynku drzwiowym jest firma NOVOFERM, dotychczas znana przede wszystkim jako zaufany dostawca systemów przeładunkowych dla przemysłu (bramy przemysłowe i doki przeładunkowe). Obecnie firma ta dynamicznie się rozwija, wprowadzając na polski rynek szeroką gamę drzwi stalowych. Drzwi Novoferm są pierwszymi stalowymi drzwiami technicznymi w Europie objętymi (dla zastosowania jako drzwi wewnętrzne) Europejską Aprobatą Techniczną (ETA), posiadają oznaczenie CE. Spełniają one warunki norm EN 16034 oraz EN 14351. Dostępne są w klasie odporności ogniowej EI30 oraz EI60, mogą być dymoszczelne, dźwiękoszczelne, antywłamaniowe, kuloodporne. Mają zastosowanie jako drzwi wewnętrzne oraz zewnętrzne. Standardowo drzwi Novoferm wykonane są z blachy ocynkowanej i wypełnione wełną mineralną. Posiadają zawiasy z łożyskami kulkowymi zapewniające płynną i długotrwałą pracę potwierdzoną certyfikatem klasy wytrzymałości C5 (200 000 cykli zamykania i otwierania) – zgodnie z normą EN 14600.

A co z utrzymywaniem drzwi przeciwpożarowych w sprawności? Tu kłania się obsługa „posprzedażna” (jak to określamy w branży) i profesjonalny serwis – gwarancyjny i pogwarancyjny, wykonywany zgodnie z obowiązującym prawem. Obowiązek utrzymywania drzwi przeciwpożarowych w sprawności jako elementu ochrony przeciwpożarowej budynku ciąży na właścicielu lub zarządcy obiektu budowlanego. Zgodnie z Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. 2023 poz. 822), przeglądy techniczne i czynności konserwacyjne powinny być przeprowadzane w okresach ustalonych przez producenta, nie rzadziej jednak niż raz w roku. Jest to o tyle ważne, iż w razie wystąpienia pożaru chcemy mieć pewność, że drzwi przeciwpożarowe zadziałają prawidłowo i ludzie zdążą się ewakuować z budynku na czas. Każdorazowo przeprowadzony przegląd powinien być wpisany do Książki Obiektu Budowlanego, a jego brak może być podstawą dla ubezpieczyciela obiektu do odmowy wypłacenia odszkodowania po wystąpieniu pożaru. Dlatego profesjonalny serwis przez cały czas użytkowania obiektu powinien być zapewniony  i nie mam tu na myśli przysłowiowej miejscowej „złotej rączki”, lecz serwis autoryzowany przez producenta drzwi.

Podsumowując – ochrona przeciwpożarowa budynków niejedno ma imię, a drzwi przeciwpożarowe stanowią  bardzo istotny jej element. Dlatego utrzymywanie ich w należytej sprawności, dzięki  profesjonalnie wykonywanym czynnościom  serwisowym, należy do fundamentów  bezpiecznego użytkowania obiektu budowlanego. Miejmy to na uwadze.