Nowe obowiązki w zakresie unijnego Rozporządzenia o deforestacji już w tym roku

O co chodzi?

Już 30 grudnia 2024 roku pierwsze przedsiębiorstwa zostaną objęte obowiązkami wynikającymi z tzw. unijnego Rozporządzenia Deforestacyjnego („EUDR”), które, z zasady, ma zapobiegać wprowadzaniu do obrotu i udostępnianiu na runku unijnym produktów, których wytworzenie przyczyniło się do wylesienia lub degradacji lasów.

Mając na uwadze szeroki zakres oddziaływania nowych przepisów a także potencjalne sankcje grożące za ich naruszenie, przedsiębiorcy już teraz powinni rozważyć zaplanowanie i podjęcie odpowiednich działań przygotowawczych. Dlatego też w dzisiejszym Ekspresie przypominamy najważniejsze założenia wdrażanych regulacji oraz zwracamy uwagę na kluczowe kwestie, mogące mieć znaczenie dla firm objętych obowiązkami EUDR.

Kogo dotyczą nowe obowiązki?

Regulacje EUDR zawarte są w Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1115 z 31 maja 2023 roku w sprawie udostępniania na rynku unijnym i wywozu z Unii niektórych towarów i produktów związanych z wylesianiem i degradacją lasów oraz uchylenia rozporządzenia (UE) nr 995/2010.

Zgodnie z Rozporządzeniem, obowiązki EUDR spoczywają, z zasady, na podmiotach, które w ramach działalności handlowej:

• wprowadzają do obrotu na rynku unijnym (w tym importują do UE),
• udostępniają na rynku UE, lub
• wywożą z Unii

produkty wskazane w przepisach. Obowiązki spoczywać mogą zarówno na osobach prawnych, jak i osobach fizycznych które dokonują obrotu objętego zakresem EUDR.

Rozporządzenie dotyka więc szeregu podmiotów znajdujących się na różnych etapach łańcucha dostaw. Warto jednak zaznaczyć, że nie dla wszystkich przedsiębiorstw obowiązki EUDR wejdą w życie w tym samym czasie. O ile duże przedsiębiorstwa będą zobowiązane do wdrożenia nowych rozwiązań już od 30 grudnia 2024 roku, o tyle dla małych i średnich przedsiębiorstw termin ten został określony na 30 czerwca 2025 roku.

Jakie towary i produkty są objęte EUDR?

Nowe obowiązki dotyczą obrotu produktami wymienionymi w Załączniku I do Rozporządzenia EUDR, które zawierają, zostały wytworzone z, lub były karmione tak zwanymi „odnośnymi towarami”, obejmującymi: bydło, kakao, kawę, palmę olejową, soję, kauczuk i drewno.

Załącznik I do Rozporządzenia zawiera szczegółową listę produktów objętych obowiązkami EUDR, określonych według ich klasyfikacji celnej w ramach Nomenklatury Scalonej, czyli tzw. kodów CN. Na liście znajdziemy przetwory z kakao, soi, czy mięsa bydlęcego, ale też takie produkty jak, na przykład, wyroby gumowe, opony pneumatyczne, książki, gazety i różnego rodzaju wyroby z drewna.

Jakie kluczowe obowiązki przewidują przepisy EUDR?

Rozporządzenie EUDR zakazuje wprowadzania do obrotu w UE, udostępniania na rynku unijnym, a także wywozu z UE objętych przepisami towarów i produktów, które nie spełniają wszystkich następujących warunków:

1. nie powodują wylesienia;
2. zostały wyprodukowane zgodnie z właściwymi przepisami kraju produkcji, a także
3. przedłożono w ich sprawie oświadczenie o należytej staranności.

W konsekwencji, od podmiotów dokonujących obrotu produktami EUDR wymaga się, z zasady, wdrożenia i stosowania systemu należytej staranności, a także składania, w odpowiedniej formie, oświadczeń o należytej staranności przed dokonaniem danego obrotu.

Jednym z podstawowych elementów systemu należytej staranności na potrzeby EUDR jest gromadzenie – w tym od producentów oraz dostawców występujących na wcześniejszych etapach łańcucha dostaw, również podmiotów spoza UE – stosownych informacji oraz danych dotyczących produktów, którymi obraca firma. Niektóre z wymaganych elementów danych są stosunkowo szczegółowe, jak np. dane geolokalizacyjne działek, na których wyprodukowano towary (surowce), które następnie wykorzystano do wytworzenia konkretnego produktu objętego EUDR. Można założyć, że ten obowiązek stanowić będzie dla przedsiębiorstw istotne wyzwanie.

Warto jednocześnie zaznaczyć, że dla małych i średnich przedsiębiorstw przewidziano szereg uproszczeń, które mogą ograniczyć praktyczne obciążenia – w tym administracyjne – związane z nowymi wymogami. Ponadto, docelowo, dokładny zakres obowiązków EUDR będzie również różnicowany w zależności od klasyfikacji ryzyka przypisanej do kraju, w którym wyprodukowano dany produkt.

Jakie sankcje grożą za naruszenia EUDR?

Za naruszenie przepisów o EUDR mogą grozić poważne konsekwencje i sankcje, obejmujące m.in.:

• grzywny wynoszące nawet 4% łącznego rocznego obrotu osiągniętego przez przedsiębiorstwo w całej Unii w poprzednim roku finansowym;
• konfiskatę produktów i dochodów;
• czasowe wykluczenie z procedur udzielania zamówień oraz z dostępu do finansowania publicznego, w tym procedur przetargowych, dotacji i koncesji;
• czasowy zakaz wprowadzania do obrotu, udostępniania na rynku, lub wywozu produktów objętych EUDR.

Jak przygotować się na wejście w życie nowych regulacji?

Biorąc pod uwagę, z jednej strony, szeroki zakres obowiązków wprowadzanych przez przepisy EUDR, a z drugiej poważne konsekwencje ewentualnych naruszeń, przedsiębiorcy już teraz powinni rozważyć podjęcie odpowiednich działań w celu przygotowania się do wdrożenia nowych regulacji.

Działania takie mogą obejmować, na przykład:

• analizę portfolio produktów, którymi obraca przedsiębiorstwo, a także pozycji firmy w łańcuchu dostaw w celu określenia ewentualnej ekspozycji na przepisy EUDR i zakresu potencjalnych obowiązków;
• wdrożenie odpowiednich rozwiązań i procedur w ramach systemu należytej staranności;
• rozpoczęcie dialogu z dostawcami i producentami w celu pozyskania wymaganych informacji i danych; czy też
• rozważenie wdrożenia rozwiązań systemowych i narzędzi ułatwiających realizację obowiązków EUDR.