Uratujmy obiekt przed pożarem

Można zaryzykować stwierdzenie, że każda osoba odpowiedzialna za techniczną stronę funkcjonowania obiektu, przede wszystkim wielkopowierzchniowego, miała do czynienia z sytuacją zagrożenia pożarowego. W czasie całej swojej wieloletniej kariery zawodowej byłem świadkiem kilku pożarów – na szczęście szybko wykrytych i gaszonych w pierwszej fazie, jeszcze przed ich rozwojem i rozprzestrzenieniem się. Dlatego tak ważne jest, by dołożyć wszelkich starań i zapewnić pełne zabezpieczenie obiektów przed pożarami, a także minimalizować czynniki i sytuacje zagrożenia

Dobry projekt podstawą bezpieczeństwa

Podczas projektowania systemów ppoż. nie można pozwolić sobie na dużą dowolność — to instalacje obwarowane licznymi, bardzo konkretnymi przepisami i normami, uzgodnieniami z rzeczoznawcami ds. ppoż. Na etapie przekazania obiektów do użytkowania podlegają one odbiorom Państwowej Straży Pożarnej, a w trakcie eksploatacji nieruchomości regularnym kontrolom sprawdzającym. W fazie  projektowania zabezpieczeń ppoż. powinni współpracować wszyscy projektanci branżowi wraz z architektem i konstruktorem na czele. To konstrukcja budynku powinna w przypadku rozwiniętego pożaru zapewnić stabilność struktury, jak również poprzez stosowanie stref pożarowych umożliwić zamknięcie zagrożenia na ograniczonej powierzchni do czasu ugaszenia pożaru.

Drzwi i bramy przy granicach tych stref oraz klapy pożarowe w kanałach wentylacyjnych przechodzących przez strefy pożarowe, spełniające odpowiednie normy i sterowane z systemu SAP, przejścia pozostałych instalacji – to wszystko potencjalnie słabe strony przegród pożarowych, o których szczególnym zabezpieczeniu należy pamiętać przy projektowaniu obiektów. Bardzo ważnym elementem projektu instalacji jest poprawny dobór czujników – musi on odpowiadać charakterowi identyfikowanych zagrożeń w konkretnych pomieszczeniach. Od stopnia prawdopodobieństwa wystąpienia określonego rodzaju pożaru zależy bowiem dobór odpowiednich czujników zapewniających jego efektywną detekcję — czy to na podstawie dymu, płomienia czy też wzrostu temperatury. Do każdego rodzaju powierzchni należy dobrać odpowiednie zabezpieczenia mechaniczne i hydrauliczne (wodne), a także przegrody budowlane o odporności uniemożliwiającej rozprzestrzenianie się pożaru poza daną strefę pożarową.

Im szybciej, tym bezpieczniej

Od tego, jak szybko i z jaką dokładnością pożar zostanie zidentyfikowany oraz od czasu, w jakim personel zweryfikuje stan faktyczny zagrożenia, zależy dalszy scenariusz rozwoju pożaru lub jego unicestwienia. Jeśli informacja o wystąpieniu pożaru okaże się prawdziwa, to czasu na podejmowanie decyzji jest niewiele. Ograniczenie pożaru lub jego szybkie ugaszenie możliwe jest w przypadku natychmiastowego przejścia z alarmu stopnia pierwszego do stopnia drugiego, wraz z uruchomieniem automatyki sterowania z centrali SAP i jej modułów wykonawczych do wszystkich opisanych w scenariuszu pożarowym urządzeń i instalacji, a także powiadomieniem straży pożarnej, przekazaniem komunikatu o ewakuacji do zagrożonej strefy budynku oraz – jeśli sytuacja tego wymaga – podjęciem czynności gaśniczych dostępnymi w budynku środkami. Brak świadomych działań personelu, a także błędy projektowe lub programowe związane z matrycą sterowań instalacji działających w automatyce zwiększają zagrożenie pożarowe, mogąc doprowadzić do rozwoju pożaru i jego intensywności do takich rozmiarów, że straży pożarnej pozostanie jedynie zabezpieczenie zgliszczy i dogaszenie budynku.

W przypadku wielopoziomowych obiektów o różnym przeznaczeniu i różnorodnej aranżacji na każdej  kondygnacji, znajomość ich topografii jest bardzo ważna, aby obsługiwać systemy przeciwpożarowe. Arkusze z aranżacją kondygnacji budynku, zawieszone na ścianach pomieszczeń monitoringu, wypłowiałe po latach eksploatacji, to w niektórych budynkach wciąż zasadnicze źródła informacji o adresach czujek czy ROPów. Na szczęście takie źródła są sukcesywnie zamieniane na zaawansowane systemy wspierające zarządzanie instalacjami ppoż. oraz programy do wizualizacji i wspierania służb ochrony. Inteligentne systemy wyposażone w duże monitory są w stanie nie tylko szybko pokazać obsłudze miejsce powstania zagrożenia, lecz także podpowiedzieć w oknie informacyjnym, co należy w danej sytuacji zrobić i jaki będzie dalszy scenariusz w przypadku potwierdzenia pożaru. Na rynku dostępne są bardzo różne systemy – niektóre z nich stworzono z myślą o wybranych centralach SAP, inne są kompatybilne z różnymi centralami. W przypadku wielkopowierzchniowych obiektów ich wprowadzenie to konieczność, a nie opcja z segmentu premium.

Kontrole, próby, testy – trzeba o nie dbać

Aby instalacje zadziałały poprawnie i skutecznie zrealizowały scenariusz pożarowy zapisany w matrycy sterowań, niezbędne są okresowe przeglądy konserwacyjne każdej z instalacji potwierdzające ich sprawność. Równie ważne są regularne testy współdziałania poszczególnych instalacji. Często zdarza się, iż każda z instalacji podczas przeglądów samodzielnie działa poprawnie. Jednak funkcjonuje niczym samotna wyspa na morzu pozostałych systemów ppoż., ponieważ ich współdziałanie nie jest weryfikowane. Taka sytuacja nie powinna mieć miejsca.

Nawet jeżeli konserwacje poszczególnych instalacji przeprowadzono w różnych terminach i trudno jest sprawdzić miejsca ich styku, to przynajmniej raz do roku należy przeprowadzić symulację pożaru testowego w wybranych strefach pożarowych i sprawdzić współdziałanie systemów. Coraz częściej wykonywane próby z gorącym dymem, to dobry test pokazujący, jak miejscowy pożar wpływa na stan pomieszczeń, ich zadymienie, widoczność znaków ewakuacji i skuteczność oddymiania. Taki test pokazuje, po jakim czasie i w jakim stadium pożar zostanie wykryty, jak może przebiegać, które instalacje, w jakim czasie (i ewentualnie z jaką zwłoką) zadziałają oraz czy zapewnią wymagany wytycznymi Instrukcji Bezpieczeństwa Pożarowego i założeń matrycy sterowań przebieg zdarzeń na poszczególnych instalacjach.

Równie ważne są próby ewakuacji, podczas których sprawdzany jest czas i sprawność ewakuacji ludzi z budynku. Im więcej uwag i spostrzeżeń podczas takich testów, analizowanych na bieżąco i korygowanych w kolejnych działaniach obsługi, tym niższe ryzyko niepowodzenia podczas faktycznego zagrożenia. Niezbędna jest również edukacja personelu obsługującego instalacje ppoż. i odpowiadającego za gaszenie pożarów oraz ewakuację ludzi. Jej elementem jest prewencja eksploatacyjna – czyli dbałość o eliminację zagrożeń wynikających z niepoprawnego składowania łatwopalnych substancji i materiałów, blokowanie drzwi ewakuacyjnych czy odgraniczanie szerokości dróg ewakuacji. Zastawianie dostępu do hydrantów lub gaśnic z pewnością nie ułatwi sprawnej akcji gaśniczej. Warto również sprawdzić, czy pracownicy mają doświadczenie w ich używaniu podczas praktycznych szkoleń, stanowiących niezbędne uzupełnienie wiedzy teoretycznej. W sytuacji zagrożenia te umiejętności są ważne na równi z umiejętnością udzielenia pierwszej pomocy.

Środki zabezpieczające na czas modernizacji budynków

Zdarzają się sytuacje, że nawet najlepiej zaprojektowana, wykonana oraz prawidłowo eksploatowana instalacja jest poddawana zmianom przy okazji modernizacji budynków. Podczas trwania tego typu prac w obiekcie instalacje są modyfikowane i często w wybranych strefach budynku czasowo odłączane. Takie działania osłabiają ochronę podczas zwiększonego zagrożenia związanego z pracami budowlanymi i w tym czasie należy zastosować zamienne środki zabezpieczające. Na rynku funkcjonuje kilka firm oferujących skuteczne rozwiązania tego typu, często bezprzewodowe, umożliwiające uzupełnienie ochrony podstawowej, osłabionej pracami modernizacyjnymi. Podobnie jest w przypadku dłuższych dołączeń związanych z planowanymi pracami konserwacyjnymi. W czasie tak osłabionej ochrony nie należy prowadzić prac szczególnie niebezpiecznych w budynkach. Konieczne jest natomiast wzmocnienie ochrony fizycznej i zwiększenie częstotliwości obchodów i kontroli.

Sprawne instalacje – mniejsze ryzyko pożarów

By zminimalizować ryzyko wystąpienia pożarów, należy także pamiętać o okresowych przeglądach i pomiarach instalacji elektrycznych w budynku, sprawdzeniu instalacji kamerą termowizyjną – taka  prewencja wskazuje potencjalne źródła powstawania pożarów. Sprawność instalacji odgromowej skutecznie odprowadzającej ładunek, który powstaje podczas burzowych wyładowań atmosferycznych, również zmniejsza ryzyko powstania pożaru.

Zakaz palenia czy używania otwartego ognia wewnątrz budynków to dzisiaj standard. Pozostają jednak lokale gastronomiczne, kantyny pracownicze w biurowcach, galeriach handlowych, szpitalach czy hotelach. Wszędzie tam, gdzie występują kuchnie gazowe, należy zachować szczególną ostrożność. Ważne jest nie tylko wdrożenie systemów gaszenia wanien wypełnionych olejem czy grilli, lecz także dbanie o czystość okapów i zastosowanych w nich filtrów, aby tłuszcz nie zalegał w kanałach wyciągowych i nie był wyrzucany na dach budynku przez wentylatory wyciągowe. Każde z takich miejsc, w których zalega tłuszcz gastronomiczny, zwiększa zagrożenie powstania pożaru. Podobnie jak nadmiernie zabrudzone aparaty elektryczne, przeciążone obwody, uszkodzone łożyska, przeciążone kondensatory w układach kompensacji mocy biernej. Takich miejsc potencjalnie wpływających na osłabienie ochrony czy też zwiększenie zagrożenia powstania pożaru jest wiele i w codziennej eksploatacji budynków należy pamiętać, by utrzymywać je w jak najlepszym stanie.